Türkiye’nin 2009 yılı 4’üncü çeyrek verileri daha sonra açıklanabilecek ancak açıklanmış üç çeyrek veriler ve 4’üncü çeyrek tahmini rakamı dikkate alındığında, küresel kriz, Türkiye’nin milli gelirini 2008’e göre 122 milyar dolar eksiltti. Kişi başına milli gelir de 10 bin 471 dolardan 8 bin 384 dolara geriledi. Kişi başına tahmini kayıp 2 bin 087 dolar olacak.
TARİHİN en büyük küresel ekonomik krizlerinden birinin yaşandığı 2009 yılında kesin olmayan verilere göre her Türk vatandaşı yaklaşık 2 bin 87 dolar yoksullaştı ve 2008’de 10 bin 471 dolar olan kişi başına milli gelir 8 bin 384 dolara indi. 2009 yılı 4’üncü çeyrek büyüme verileri daha sonra açıklanacak. Ancak, açıklanmış üç çeyrek veriler ve 4’üncü çeyrek tahmini rakamı dikkate alınarak yapılan hesaplamalara göre, Türkiye’nin toplam milli geliri yaklaşık 940 milyar 950 milyon lira olacak. Bu rakam 2009 yılı için ABD Doları ortalama kuru 1.55 TL alındığında 607 milyar 64 milyon dolara denk geliyor. Dolar bazındaki bu toplam milli gelir 2009 sonu itibariyle 72 milyon 400 bin kişi olduğu tahmin edilen nüfusa bölündüğünde kişi başına milli gelirimiz 2009 sonu itibariyle yaklayık 8 bin 384 dolar olacak. Dolar bazında 2008’de yılındaki 729 milyar 443 milyon dolar olan toplam milli gelir ise 122 milyar 379 milyar dolar gerilemiş olacak.
Son çeyrek daha iyi
Türkiye küresel krizi 2008’in son çeyreğinden itibaren derinden hissetmeye başladı. 2008’in son çeyreğinde ve 2009’ün ilk üç çeyreğinde de küçülme yaşandı. Türkiye’nin milli geliri 2008’in son çeyreğinde yüzde 6.5, 2009’un üç çeyreğinde ise ortalama yüzde 8.4 küçüldü. Şimdi 2009’un son çeyreğinde sabit fiyatlarla milli gelirde yüzde 1.5’luk büyüme bekleniyor. Bu tahmin doğru çıkarsa yıllık küçülme yüzde 6.5’e yakın çıkacak. Ekonominin küçülmesi yıl içinde en çok da istihdamı vurdu. İşsizlik oranı 2009 Şubat ayında yüzde 16.1’i gördü. Eylül ayında ise yüzde 13.4’e geriledi.
Küserel krizin etkisiyle hem iç pazarın hem de ihracat pazarlarının daralması Türk sanayicisini çok olumsuz etkiledi. 2001’de yaşanan krizde iç piyasadaki daralmayı ihracata yönelerek aşan sanayici bu krizde ciddi bocalama dönemi geçirdi. 2008 ekiminde yüzde 6.8 gerileyen üretim aylarca eksi yazdı. 2009 ekiminde ise yüzde 6.5’lik sürpriz bir yükseliş yaşadı. İmalat sanayi kapasite kullanım oranı ise kasımda da geriledi ve yüzde 70.7’ye indi.
Bütçe büyük yara aldı
Ekonomik krizin etkisiyle küçülen ekonomi doğal olarak devletin vergi gelirlerini olumsuz etkiledi. Bu gelişme de bütçe üzerine negatif yansıdı. Merkezi yönetim bütçesi 2009 ocak-ekim döneminde 43 milyar 232 milyon lira açık verdi. 2008’in 10 ayında bütçe açığı 4 milyar 887 milyon liraydı.
İç borç yükseldi, dış borç azaldı
GENELLİKLE krizlerde gerileyen döviz rezervleri bu krizde yükseldi. 2008 sonu 73 milyar 346 milyon dolar olan Merkez Bankası toplam rezervi, 75 milyar 42 milyon dolar oldu. Geçen yıl sonu 274 milyar 827 milyon lira olan iç borç stoku 2009 yılı ekim sonunda 327 milyar 189 milyon lira oldu. 2008 sonu 278 milyar 146 milyon dolar olan dış borç stokumuz da 2009 Haziran sonunda 268 milyar 559 milyon dolara geriledi.
Talep daraldı, kriz enflasyonu aşağı çekti
2008 yılı ikinci üç ayından itibaren yıllık bazda iki haneli rakamlarda seyretmeye başlayan enflasyon, 2009’un başından itibaren tek haneliye döndü.
Yıllık bazda ÜFE’de yüzde 1.51, TÜFE’de yüzde 5.53 artış kaydedildi. Geçen yıl Kasımda bu rakamlar yüzde 12.25 ve yüzde 10.76’ti.
İhracat ekimde artıya geçti
TÜRKİYE’nin ihracatı ocak-kasım 2009’da 87 milyar 608 milyon dolar oldu. Kasım itibariyle bir yıllık ihracat 94 milyar 798 milyon dolara ulaştı. TÜİK verilerine göre ise 2009 ocak-ekim döneminde ihracat 83 milyar 214 milyon dolar, ithalat 112 milyar 849 milyon dolar, dış ticaret açığı 29 milyar 635 milyon dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 73.7’e yükseldi. Türkiye 2008’de yıllık 132 milyar 27 milyon dolar ihracat, 201 milyar 963 milyon dolar ithalat yapmıştı. Merkez Bankası ödemeler dengesi bilançosuna göre 2009 Ocak-Ekim döneminde cari açık, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 79.4 azalarak 7 milyar 903 milyon dolara geriledi. Cari açık, geçen yıl sonunda 41 milyar 416 milyon dolar düzeyinde idi.
İnşaat çöktü ticaret geriledi
TÜİK verilerine gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) ekonomi üçüncü çeyrekte, geçen yılın aynı dönemine kıyasla sabit fiyatlarla yüzde 3.3, cari fiyatlarla yüzde 0.1 geriledi. 2009’un 9 aylık döneminde ise ekonomi yüzde 8.4 daraldı. Üçüncü çeyrekte en fazla küçülme yüzde 18.1 ile inşaat sektöründe görüldü. İnşaat sektörü 9 aylık dönemde de yüzde 19.5 küçüldü. Geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 1.5 küçülen toptan ve perakende ticaret sektörü ise 2009’un üçüncü çeyreğinde yüzde 7.2 küçüldü.
Hürriyet
