Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar, yurt dışındaki vatandaşların, tapu işlemlerinde zaman kaybını önleyen Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS) uygulamasından bu yılın sonunda yararlanabileceğini bildirdi.
AA Editör Masası’na konuk olan Bakan Bayraktar, yurt dışındaki kentsel dönüşüm çalışmaları, TAKBİS ve Mütekabiliyet Yasası ile ilgili soruları yanıtladı.
Soru: Kentsel dönüşüm için yurt dışındaki örnekleri incelediniz mi? Örnek aldığınız bir ülke oldu mu?
Cevap: Yurt dışıyla çok yakın çalışmamız, işbirliğimiz var. Dünyada şu anda Amerika’da da Japonya’da da Almanya’da da kentsel dönüşüm yapılıyor. Kentsel dönüşüm şehirlerin olduğu tüm dünyada kaçınılmazdır. Dünya nüfusunun yüzde 50’sinden fazlası şu anda şehirlerde yaşıyor. Avrupa, Amerika gibi yerlerde şehirleşme yüzde 80’in üzerinde. Bu bakımdan şehrin eskiyen, köhneyen, çöküntü alanlarında kentsel dönüşüm yapılıyor. Amerika’da eski şehirlerde, Philadelphia, New York gibi yerlerde, Japonya’da yapılmakta. Bunları inceliyoruz. Bunların boyutu ve kapsamı değişiktir.
Diğer taraftan Brezilya’nın, Meksika’nın kentsel dönüşümünü yakından inceliyoruz. Bunlara baktığımızda kentsel dönüşümün dünyanın en zor işi olduğunu görüyoruz. Bize benzeyen, bizden iki adım ileride olan ve bunu başaran ülkelerin Güney Kore ile İspanya olduğunu görmekteyiz. İspanya, AB’ye girdikten 10 yıl sonra, kişi başına gelirini 20 bin doların üzerine çıkardıktan sonra kentsel dönüşümünü halledebilmiştir. Güney Kore de dünyada adeta ekonomi bakımından mucize yaratarak, kişi başına gelirini 25 bin doların üzerine çıkardıktan sonra dönüşüm problemini çözmüştür.
Ama bizden daha geride olan Mısır, Pakistan, Tayland gibi ülkelerde kentsel dönüşüm içler acısıdır. Brezilya’da, Meksika’da aynı şekilde. Çok zor durumdadır. Afrika’nın nüfusu yoğun olan devletlerinde yine aynı şekilde zor durumdadır. Biz onlardan çok daha iyiyiz. Biz Brezilya’dan, Meksika’dan çok daha ilerideyiz, her bakımdan, hem konut üretiminde hem kentsel dönüşümde.
TOKİ zaten geçtiğimiz 10 yıllık sürede Türkiye’nin yaklaşık 300 noktasında kentsel dönüşüm başlattı. Belediyeler başlattı. Yapılıyor ama bunlar yeterli değil. Bu ekonomiyle, sosyolojiyle, mimariyle, hukukla, işletmeyle ilgili. Kentsel dönüşümü dalga dalga, insanlarımızı inandırarak başaracağız.
Mısır ile de çalışmalarımız devam ediyor. Şu anda Kahire Belediyesi ile çalışmalarımız var. Mısır Çevre Bakanı ile görüşmelerimiz sürüyor. Tabii bize göre Kahire’nin, Mısır’ın işi çok daha zor. Pakistan’da, Hindistan’da hatta Çin’de de durum bize göre çok daha zor. Çin bir taraftan dünyada en hızlı kalkınan ülke olmasına rağmen çok acil 15 milyon konut ihtiyacı var. Türkiye olarak çok iyi yoldayız, inşallah bunu başaracağız.
Yurt dışındaki vatandaşlar ”e-tapu”ya dahil edilecek
Soru: Vatandaşların Tapu Müdürlüklerindeki bekleyişlerine son veren ve zaman kaybını önleyen TAKBİS’e yurt dışındaki vatandaşlar ne zaman dahil edilecek?
Cevap: 2013 yılının sonunda Berlin’deki bir vatandaşımız, oradaki konsolosluğumuza giderek Türkiye’deki arsasını, arazisini, binasını satabilecek veya buradan gayrimenkul alabilecek. Bunu, bu sene sonuna inşallah yetiştireceğiz. Bitirmek üzereyiz.
Yabancıların oturma izinleri uzatılacak
Soru: Mütekabiliyet Yasası’nın ardından Türkiye beklenen ilgiyi gördü mü? Yabancıların oturma izinlerinin uzatılmasına yönelik çalışmalarınızda son durum nedir?
Cevap: Mütekabiliyet ismiyle anılan, yabancı devletlerin vatandaşlarının Türkiye’den gayrimenkul satın almasıyla ilişkili yasadaki ilkemiz şuydu, özgüveni olan gelişmiş ülkelerde, İngiltere, Almanya, Amerika, İspanya, Fransa gibi ülkelerde mütekabiliyete bakılmadan gidip gayrimenkul alabiliyorsunuz. Biz de Türkiye olarak büyük bir devletiz, gelişmekte olan bir ülkeyiz. Bu bakımdan sakıncalı ülkeler hariç ve sakıncalı bölgeler hariç bizim ülkemize de yabancı ülke vatandaşları gelsin, gayrimenkul alabilsin mantığıyla yasa çıkardık. Bu yasadan sonra ikincil mevzuatın da yürürlüğe girmesinden sonra da çok yoğun, ciddi talepler oldu. Türkiye’nin her tarafında şu anda gayrimenkul satılıyor, alınıyor. Türkiye’nin ekonomisine de büyük katkılar sağlıyor.
Şöyle bir talep de geliyor. Özellikle Körfez ülkeleri, İslam ülkeleri, Türk Cumhuriyeti ülkelerinden gelenler daha çok oturmak için Türkiye’den daire alıyor. Bunların oturma izinlerinin de biraz daha rahatlatılması lazım. Bu doğrultuda gerek İçişleri gerekse Dışişleri bakanlıklarına müracaatlarımız oldu, onlarla çalışıyoruz. Bu doğrultuda bir rahatlama getirirsek, bu satışların da biraz daha artacağını düşünüyoruz.
Soru: Kentsel dönüşüm binaların güçlendirilmesinin yanında hangi alanlarda iyileştirmeler getiriyor?
Cevap: Türkiye gelişim ve değişim süreci yaşıyor. Modern dünyayla bütünleşme, Avrupa Birliği’ne girme süreci geçiriyor. Bu dönemde bizim de inşaat sektöründeki iyileştirmelerimiz devam ediyor. Artık ustalara sertifika veriyoruz. Sertifikasız usta çalıştırmama konusunda takiplerimiz, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile ortaklaşa devam ediyor. Kontrollerimiz devam ediyor. Müteahhitlerimizi kayıt altına alıyoruz. Bakanlığımıza kayıtlı olmayan müteahhitlerin iş yapması, vergi dairesine kaydolması artık daha zor hale geldi. Bunları yaptık ama daha sonra yetkinliği de müteahhitlerde aramaya başlayacağız.
Bunlar, Türkiye’nin genel gelişmesi, kalkınması, ekonomik olarak kişi başına gelirinin artması, kültür seviyemizin gelişmesi, bilincimizin artmasıyla yakından ilgili bir husus. Kentsel dönüşüm Türkiye’ye çok büyük faydalar sağlayacak. Tarihsel özelliklerimiz var, büyük imparatorluklar kurmuşuz, Anadolu coğrafyası iklim bakımından zengin, sağlık, kültür ve yayla turizmleri var. Bunların yanında bizim ekonomik olarak elimizdeki en önemli argüman inşaat sektörüdür. İnşaat sektöründe dünyada Çin’den sonra ikinci olduk, sayısal bakımından iş almada. Bu, müthiş bir olay. Sizler editör oldunuz. Ben yapamam bu işi. Ben inşaatçıyım, inşaatçılığı beceririm. Belki siz de inşaatçı olsanız benim kadar iyi inşaatçı olamazsınız. Türkiye olarak inşaat işini madem çok iyi biliyoruz, bu konuda kendimizi geliştirmemiz lazım. Kabiliyetimiz var. Kentsel dönüşüm ne yapacak? İnşaat sektörünü geliştirecek, ara teknik elemanları, ustaları geliştirecek. Dünya çapında daha modüler malzeme, daha çevre dostu malzeme, daha ucuz ve kaliteli malzeme yapıp ihraç imkanlarını artıracak. Biz, inşaat malzemesini artık yurt dışından ithal edilsin istemiyoruz. Enerji almaya mecburuz, petrol, doğalgaz almaya mecburuz ama inşaat malzemesini biz Türkiye’de üretelim istiyoruz. Bu bize çok ciddi fayda sağlayacak.
Artık dünyada atıklar kullanılıyor. O da bizim işimiz. Molozu stabilize malzemesi olarak kullanma, briket yapma konusunda çok ciddi çalışmalarımız var. Diğer atıklardan pencereleri, demiri ayrıştırma konusunda ciddi çalışmalarımız var. İnşaat teknolojileri de çok gelişmiş durumda. Yeni teknolojiler sayesinde çevreye zarar vermeden, toz kaldırmadan yıkım yapmak mümkün. Makine kolunu uzatıyor, koparıyor belli bir yerini. Kepçesi de çok büyük. Yukarıdan boğuyor ve toz çıkarmıyor. Tozunu aşağıya düşürüyor. Belli kesimini de sonradan ayrıştırıyor. Taşını bir tarafa, kumunu bir tarafa. Böyle ayrıştırma sistemlerimiz var. Kentsel dönüşüme başladıktan sonra Türkiye’de özellikle Ankara ve Bursa’da çok ciddi yıkım makineleri geliştiriyorlar.
Çevre, enerji tasarrufu, yeni konfor bahşeden binalar konularıyla teknik altyapının geliştirilmesi noktasında kentsel dönüşümün müthiş faydaları olacak.”
”Hem yöresel hem tarihsel mimariyi geliştireceğiz”
Soru: TOKİ evleri yaparken, evlerin ruhu ve felsefesinin olmadığı yönünde size yönelik eleştiriler vardı. Sanat ve tarihi mimari yönü eksik kalıyor diye eleştiriler oluyor. Kentsel dönüşüm çalışmalarına tarihsel ve mimari kültürü aktaracak mısınız? Öyle bir planınız var mı?
Cevap: Yorgan kısa bir tarafı kapatınca öteki taraf açıkta kalıyor. Türkiye’de şu anda aciliyeti bulunan, önemli olan mesele barınmaya ihtiyacıdır. Eve ihtiyacı olan insanlarımızın ev alacak parası yok. Fakir kesim para bulduğu zaman çocuğunun eğitimine harcıyor. Biz de bir kuruş ucuza nasıl mal ederiz diye baktık. Tabii bu eleştiri konusu oluyor ve haklı bir eleştiri de. TOKİ’de Selçuklu, Osmanlı ve modern mimari noktasında ofis kuruldu. Bakanlığımız da da böyle bir ofis kuruldu. Kentsel dönüşümde mimarları devreye koyup, hem yöresel hem tarihsel mimariyi geliştirme noktasında çalışma yapıyoruz. Şu anda bizim Yapı İşleri Projeleri Daire Başkanlığımız cephe mimarilerini geliştirme, yöresel mimariyi geliştirme noktasında çalışıyor. Yaklaşık 20 gün içerisinde Karadeniz Bölgesi’nde Zonguldak’tan Artvin’e kadar taramış olacağız. Amasya’yı ve Tokat’ı Çorum’u da içine almak suretiyle. Arkasından Akdeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Ege, İç Anadolu bölgeleri. Her bölgenin kendi özellikleri ve tarihi yapısına uygun mimarisinin geliştirilmesi için çalışılıyor.
Kentsel dönüşümde bir önemli gayemiz de şehirlerimizin fotoğrafını güzelleştirmektir. Şehirlerimizden salaş, kaçak ve dayanıksız yapıları, çirkin görüntü veren yapıları söküp atmak ve şehirlerimizin silüetini, görüntüsünü güzelleştirmektir. Bu bakımdan da çok ciddi şekilde çalışıyoruz. Bu iş için bütçeden para alacaktık. Şartlar sebebiyle para alamadık. Şimdi bir taraftan para üretip işe bakacağız. Halbuki isterdik ki parayı düşünmeyelim. Bize para gelsin, planlayalım, programlayalım.
”Şapkadan tavşan çıkartacak marifetlerimiz yok”
Deprem, heyelan, taşkın, sel gibi ciddi riskler taşıyan binalarımızın olduğu bölgelere baktığımız zaman acil olarak 6,5 milyon konutu yenilememiz lazım. Bunun için de 20 yıllık bir süreç öngörüyoruz. Ondan evvel bu işi yapamayız. Hemen böyle birden şapkadan tavşan çıkartacak marifetlerimiz yok. 9-5 mesai mefhumu değil, 24 saat işini kucağında tutan anlayışla çalışıyoruz. Bu yapıyı oluşturmak kolay değil.
Ruhsat kolaylaşacak, denetim sıkılaşacak
Soru: Kentsel dönüşümün en önemli ayaklarından birisini denetim mekanizmasının etkin işletilmesi oluşturuyor. Bakanlık dönüşümün denetimini nasıl sağlayacak?
Cevap: Denetim o kadar önemli ki belki de işin esası. Devlet yargı, güvenlik ve denetimden fedakarlık yapma hakkına sahip değildir. Üretim yaptığımız, devamlı sefere giderek, araziye çıkarak iş yaptığımız için denetim bizde son derece önemli. Yapı denetim sisteminin 12 yıllık mazisi var. Başta 18 vilayette uygulandı pilot olarak. 2011 yılından itibaren de tüm Türkiye’ye teşmil edildi. Fakat modern dünyanın şartlarına tam uymuyor.
Müteahhitle denetçi ilişkisinde sıkıntılar var. Müteahhit denetçiye verdiği parayı fuzuli para olarak görüyor. Denetim istemiyor. Türkiye’deki yapı ruhsat alırken iflahınız kesilir, yüz tane kapıya gidersiniz, ruhsattan sonra denetim hak getire. Bu işte en başarılı ülke Almanya’dır. Bu ülkede ruhsat çok kolaydır. Gider dosyanızı götürürsünüz. Kolayca ruhsatını alır gidersin. Ama denetim çok ciddi ve sıkıdır. Biz de Türkiye’de bunu getirmek istiyoruz. Biz göreve geldikten sonra 90 olan evrak sayısını 13’e kadar düşürdük. Belediyelere de ‘2 ay içinde ruhsatı vereceksin. Vermezsen biz resen vereceğiz’ dedik. Belediyeler şimdi veriyor ruhsatı. Hem belediyelere hem de vatandaş için çok büyük rahatlık oldu. Bir de odalara gitme mecburiyeti kaldırdık. Daha da kolaylaştıracağız ama denetimi çok daha sıkı hale getireceğiz. Denetim kuruluşlarını basit değil çok daha efradını cami, ağyarını mani ve mükellef duruma getireceğiz. Şimdi şunu tartışıyoruz, belki müteahhit de direkt kendi denetçisini kendi bulamayacak. Hangisi doğruysa Avrupa’da, Amerika’da, Japonya’da insanlar nasıl yapıyorlar veya belediyeler tayin edecek denetçisini onu tartıyoruz.
Kentsel dönüşümde denetime çok önem vereceğiz. TOKİ bizim 10 yıllık süre içinde devlet olarak ciddi atak yaptı. Yurt dışından resmi ziyaretle TOKİ’ye gelen kişiler, neredeyse 380 bin rakamında dediğimizde inanmıyorlardı. TOKİ’den ayrıldığım dönemde 500 bini yakalamıştı. 500 bin konut devlet, 500 bin konut da özel sektör olarak yapıldı. Bu inşaat sektörüne çok ciddi tecrübe ve derinlik kazandırdı. Göreceli olarak yapılan 5 milyon kaliteli konut. Ufak tefek eksiklikleri var. Ama betonarme ve dayanıklılık olarak sağlam konutlar. Türkiye’nin inşaat bilincini kuvvetlendirdi. Bu bize önümüzdeki süreçte de çok büyük kolaylık sağlayacak. Şimdi bizim müteahhitlerimiz dünyanın her tarafından iş alabiliyor rahatlıkla.
Kaynak: AA
